Warszawa-Młociny
Do P.T. Muzealników i Bibliotekarzy
Szanowni!
Wiadomo, iż oryginałami Ustawy Rządowej – Konstytucji 3 Maja są jej rękopisy podpisane przez obu marszałków Sejmu (Wielkiego) i Konfederacji oraz członków Deputacji Konstytucyjnej. Znane są dwa egzemplarze, znajdują się w Archiwum Akt Dawnych w Warszawie. Kilkakrotnie wydawane były ich faksymile. Ostatnio w 2011 roku. Zaś oficjalnym dokumentem jest jej pierwodruk odbity z formułami oblaty dokonanej 5 maja, wpisany do ksiąg miejskich a następnie podpisany i opatrzony suchą pieczęcią przez Pisarza Ziemskiego i Grodzkiego warszawskiego. W tym czasie urząd ten pełnił Adam Skulski. Takich dokumentów jest zaledwie kilka egzemplarzy. Wydań Ustawy Rządowej i konstytucji ją uzupełniających w okresie niecałych piętnastu miesięcy ich obowiązywania było kilkanaście (wówczas wszelkie akty uchwalane przez sejmy nazywane były konstytucjami). Ogólny ich nakład oceniany jest na 20 – 30 tysięcy egzemplarzy. Badał to dr Jerzy Kowecki w 1971 roku. Nie słyszałem dotąd by ktoś ze świata nauki potem tą problematyką się zajmował. Późniejsze publikacje opierały się na ówczesnych ustaleniach.
Dr Kowecki znalazł i umiejscowił cztery egzemplarze pierwodruku Ustawy Rządowej w tym dwa podpisane o randze oficjalnego dokumentu.
Ja stwierdziłem, że pochodzą z dwóch różnych składów drukarskich (reprint z Muzeum w Wilanowie wskazuje, iż drugi skład był poprawiany – ale nie wiadomo gdzie znajduje się egzemplarz z którego reprint sporządzono). Do tej pory, naliczyłem 24 egzemplarze, które można uznać za pierwodruki wśród nich 7 z podpisem i suchą pieczęcią Adama Skulskiego – bedące oficjalnymi dokumentami.
W moich zbiorach mam obydwa odbicia – w tym – oficjalny dokument Konstytucji 3 Maja z podpisem i pieczęcią. Posiadam też trzynaście różnych wydań z lat 1791-1793 – po polsku, angielsku i niemiecku (oraz reprinty trzech wydań po francusku). Moim zdaniem pierwodruki są relikwiami narodowymi, a wiedza, zwłaszcza o pierwodrukach jest znikoma. Stan ten uważam za skandaliczny, kompromitujący nasze badania historyczne. Moi komilitoni gotowi są udostępnić inne artefakty uświetniające ekspozycje (szabla kościuszkówka z inskrypcjami, gwiazda orderu Orła Białego, talary i dukaty stanisławowskie – pokazywane na wystawie w Dobrzycy).
Usiłując cokolwiek zmienić doprowadziłem do kilu wystaw i prelekcji połączonych z pokazem.
I tak:
30 kwietnia – 5 maja 2004 r. Brzmi Polonez Trzeciego Maja, Ośrodek Budownictwa Ludowego w Szymbarku (k/Gorlic);
8-12 maja 2006 r. – Małopolskie spotkania Bibliofilskie, biblioteki w: Jaśle, Limanowej, Mszanie Dolnej, Krośnie, Gorlicach, Starym Sączu oraz w Kwiatonowickim Dworze (z inicjatywy włodarzy tegoż dworu – Magdy Miller, dyrektor biblioteki w Gorlicach i Kaspra Świerzowskiego, tak jak i wystawa w 2004 r.);
25 kwietnia – 4 lipca 2010 r. – Pierwodruki Konstytucji 3 Maja, Muzeum w Nieborowie i Arkadii;
15 września 2011 r. – 29 lutego 2012 r. Konstytucja 3 Maja – Kamień milowy współczesnej Europy w Muzeum Drukarstwa Warszawskiego (z inicjatywy tegoż muzeum);
7-31 marca 2012 r., pod takim samym tytułem w Książnicy Beskidzkiej w Bielsku-Białej;
26 kwietnia – 29 lipca wydania Ustawy Rządowej z okresu jej obowiązywania z mego zbioru towarzyszyły wystawie Hieronima Marka Pietrasa zorganizowanej w Muzeum Historii Kielc: – Pamiątka dnia tego;
3-14 maja 2013 r. Konstytucja 3 Maja – Kamień milowy współczesnej Europy – Muzeum Miasta Ostrowa Wielkopolskiego (ta i w Książnicy Beskidzkiej z inicjatywy mego komilitona z Bielska-Białej, Cezarego Kozaka;
25 kwietnia 2014 r. – Gawęda Pierwodruki Konstytucji 3 Maja z pokazem pierwodruków Konstytucji i innych artefaktów, Dworek Poniatówka, Błonie (z inicjatywy mego druha w zbieractwie – Romana Nowoszewskiego;
Od 3 maja do 2 października 2016 – w 225 rocznicę uchwaleni Konstytucji 3 Maja – Muzeum Ziemiaństwa w Dobrzycy. Zespół Pałacowo-Parkowy (z inicjatywy dyr. tego Muzeum – Wiesława Kaczmarka). (Portret Stanisława Augusta w stroju koronacyjnym M. Bacciarellego był eksponowany do 15 sierpnia, po tym dniu został zastąpiony portretem króla w mundurze generała gwardii konnej koronnej oraz grafikami). W sierpniu w salach pałacu zostały wygłoszone trzy prelekcje na tematy konstytucyjne.
Jako pokłosie wystawy pracownicy muzeum opracowali wystawę planszową, ja mam jej kilka egzemplarzy. Od roku 2017 były w kilkunastu miejscach (przeważnie w szkołach) eksponowane, czasem podczas wernisażu prezentowany był dokument Konstytucji. Na przełomie lat 2018/2019 wystawa planszowa peregrynowała po polskich szkołach w okręgu wileńskim.
W roku pandemii wystawa zawitła do Bieżunia. Tam w pałacu Andrzeja Zamoyskiego, po jego odbudowaniu ma powstać Muzeum Konstytucji (pałac jest już we władaniu władz miasta).
[Więcej informacji o wystawach na stronach: Wystawy oraz Wystawa planszowa do wypożyczenia].
Przy wystawach tych, w niektórych szkołach nauczyciele organizują specjalne lekcje historii ( z reguły dla uczniów więcej niż jednej klasy z kilku roczników).
Każda z tych wystaw była inna, ale zawsze centralnym punktem był pierwodruk lub pierwodruki Ustawy Rządowej – i tak być powinno. Wystawa w Muzeum Drukarstwa Warszawskiego została uhonorowana wyróżnieniem w VI edycji Konkursu „Mazowieckie Zdarzenia Muzealne – Wierzba 2011”.
Zbiory moje jestem gotów udostępniać wszystkim muzeom i bibliotekom, które spełnią kilka podstawowych warunków: zapewnią użyczonym obiektom odpowiednie parametry klimatyczne i wszelkie wymogi bezpieczeństwa; zwrócą koszty moich przejazdów oraz transportu eksponatów (bądź zajmą się jego zorganizowaniem); urządzą ekspozycję [służę zarówno konsultacjami jak i wieloma planszami (100 x 70 cm)]; wydadzą katalog; zadbają o nagłośnienie w okolicznych szkołach i lokalnych mediach. Zarówno Muzeum i ja wypożyczamy plansze bezpłatnie, pozostaje tylko sprawa kosztów ich transportu.
CZEKAM
Dotychczasowe moje działania w tym zakresie są zaprezentowane na tej stronie www. Na niej też znajdą Państwo publikacje na ten temat (w tym katalogi z różniącymi się wstępami i rozbudowanymi opisami eksponatów).
W moich zbiorach znajduje się wiele innych ciekawych i wartościowych materiałów. Wszystkimi nimi służę. Jestem głównym inicjatorem wystaw poświęconych Samuelowi Tyszkiewiczowi i jego Oficynie Florenckiej. Wystawa ta miała już cztery odsłony. – Po warszawskiej (w Muzeum Historycznym m.st. Warszawy w 2009), w Gorlicach, Łodzi i Lublinie. Posiadam starodruki dotyczące historii Polski, encyklopedie, pokaźny zbiór druków bibliofilskich, w tym z oficyn Prochaski, Gliwy, Girsa czy Tryznów. – Nie bez kozery nazwałem się samozwańczo Bibliofilem Młocińskim.
Czekam na kontakt z nadzieją, iż wielu z Państwa podzieli moje zdanie i wesprze działania dążące do zaradzeniu złu, jakim jest obecny stan wiedzy o jednym z najważniejszych dokumentów z dziejów nie tylko państwa, w którym żyjemy ale i całego cywilizowanego świata.
Wykorzystano reportaż Telewizji Polskiej S.A. pt. „Kolekcjoner”
Oczywiście te dwie edycje pierwodruków Ustawy Rządowej różnią się umiejscowieniem sygnatur a nie kartuszy, przepraszam.
Do pobrania: Treść Apelu do Muzealników i Bibliotekarzy wystosowanego w roku 2013. Nadal pozostaje aktualny. (pdf, 0,2 MB)
Do Archiwistów i Bibliotekarzy
Serdecznie proszę o uzupełnienie listy egzemplarzy pierwodruków zamieszczonej na tej stronie (w rozdz. Pierwodruki). Mam nadzieję, iż są archiwa i biblioteki w których znajdują się egzemplarze pierwodruków Ustawy Rządowej o których nic nie wiem.
A może ktoś się zetknął z trzykartkowymi egzemplarzami z formułami oblaty o którym pisze Estreicher (Bibliografia Polska, t. XXXII, s. 85, prawa kol., dół „– Toż:… fol., k. 3 nlb.”) i wie coś na ich temat.
